Yeşili Seç: KDE Eko’nun Yeni Sürdürülebilir Yazılım Hedefi

“Blauer Engel Für FOSS” (BE4FOSS) projesi ve KDE’nin sürmekte olan Sürdürülebilir Yazılım hedefinin başarılarından ilham alan KDE Eko, yeni bir girişim başlattı: “Yeşili Seç: Sürdürülebilir Donanım için Sürdürülebilir Yazılım” (Almanca: Nachhaltige Software Für Nachhaltige Hardware).

Yeşili Seç: Sürdürülebilir Donanım için Sürdürülebilir Yazılım

Özgür Yazılım, tasarımı gereği saydamlığı ve kullanıcı özerkliğini garanti eder. Bu, gereksiz satıcı bağımlılıklarını ortadan kaldırarak sizin, yani kullanıcının donanımınızın denetimini sağlar. Özgür Yazılım ile aygıtlarınızı istediğiniz biçimde, istediğiniz kadar kullanabilirsiniz. Gereksiz yazılımlarla şişirilmemiştir ve istenmeyen veri kullanımını ve reklamların enerji talebini artırmasını ve aygıtları yavaşlatmasını engelleyebilir, aynı zamanda özel yaşamınızda da davetsiz gözetlemelere kapıyı kapatabilirsiniz. Satıcıların değil sizin gereksinimlerinize göre hazırlanmış yazılımlarla, halihazırda sahip olduğunuz donanım için tasarlanmış uygulamaları seçebilirsiniz. Donanımın vaktinden önce eskimesine elveda deyin: Yalın ve verimli özgür yazılımlar, onlarca yıllık aygıtlarda çalışır!

Bağımsız ve sürdürülebilir Özgür Yazılım, kullanıcılar için olduğu kadar çevre için de iyidir.

<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Think_globally,_act_locally">“Küresel Düşün, Yerel Hareket Et” kampanyası</a>, insanları yerel topluluklarda harekete geçerken küresel sağlığı dikkate almaya çağırdı. Bu yeni proje insanları aynı şeyi yapmaya teşvik ediyor; ancak bilgisayar kullanarak. (Karanjot Singh’in fotoğrafı CC-BY-4.0 lisansı altında yayınlanmıştır.) — **Figure :** “Küresel Düşün, Yerel Hareket Et” kampanyası, insanları yerel topluluklarda harekete geçerken küresel sağlığı dikkate almaya çağırdı. Bu yeni proje insanları aynı şeyi yapmaya teşvik ediyor; ancak bilgisayar kullanarak. (Karanjot Singh’in fotoğrafı CC-BY-4.0 lisansı altında yayınlanmıştır.)

Önümüzdeki iki yıl boyunca “Yeşili Seç” girişimi, KDE Eko’nun sürdürülebilir yazılım için yaptıklarını doğrudan son kullanıcılara sunacak. Projenin özel bir hedef grubu, tüketici davranışlarını yalnızca fiyat veya kolaylıktan değil, çevreyle ilgili ilkelerden hareketle yönlendiren kişiler olan “eko-tüketicilerdir”.

Çevrimiçi ve çevrimdışı kampanyaların yanı sıra kurulum çalıştayları aracılığıyla, kaynak ve enerji tüketimini azaltmak ve aygıtları yazılımın değil donanımın ömrü boyunca kullanımda tutmak için Özgür Yazılım’ın gücünü göstereceğiz.

Sloganımız: En çevre dostu aygıt halihazırda sahip olduğunuz aygıttır.

Yazılım odaklı sürdürülebilirlik konusu tüm Özgür Yazılım uygulamaları ve geliştiricileri için geçerlidir. Bize katılmanızı ve yazılım kaynaklı çevresel zarar sorunuyla mücadelede ortak olmanızı çok isteriz. Bugün katılmak için projenin Invent deposuna veya iletişim sayfasına göz atın!

Yazılımların çevreye olan zararı

14 Ekim 2025’te Windows 10 desteğinin sona ermesiyle, 240 milyon bilgisayarın Windows 11’e yükseltmeye uygun olmamasından dolayı e-atık haline geleceği; ayrıca, Intel tabanlı Apple bilgisayarlara yönelik macOS desteğinin de (en sonuncusu 2020’de satıldı) en erken bir yıl sonra, 2026’da sona ereceği ve bunun da milyonlarca çalışan aygıtın destek dışı kalmasına neden olacağı tahmin ediliyor. Kullanıcılar güvendikleri yazılım üzerinde hiçbir denetime sahip olmadıklarında, yazılım desteği sona erdiğinde güvenlik riskleriyle karşı karşıya kalırlar… tabii ki yeni bir bilgisayar satın almadıkları sürece. (Karşılaştırma yapmak gerekirse Linus Torvalds’ın 1989’dan itibaren Intel 486 işlemciler için Linux çekirdek desteğinin sona erdirilmesini ilk kez ancak 2022 yılında önerdiğini düşünün. Bu 33 yıllık destek demektir!)

Satıcılar sıklıkla yazılım güncellemelerini desteklemek için yeni bir aygıt satın almayı gerektirir. Çoğu zaman bu, teknolojik gerekliliklerden ziyade ekonomik zorunluluklardan kaynaklanmaktadır. Üstelik, yeni donanım giderek daha güçlü hale gelirken, benzer veya aynı işlevleri sunan yeni yazılımlar sıklıkla daha az verimli ve daha fazla enerji tüketen hale geldi; bu da eski, daha az güçlü aygıtları işe yaramaz hale getirdi.

Daha 2015 yılında, BM Çevre Programı’nın (UNEP) eski İcra Direktörü Achim Steiner, “elektronik atıkların dünya çapında bir tsunami gibi yayıldığı” konusunda uyarıda bulunmuştu.

2016 yılında 44,7 milyon ton e-atık üretildi ve bunun 4500 Eyfel Kulesi’ne eşdeğer olduğu tahmin ediliyor. Eyfel Kulelerini üst üste koysanız sonuç Everest Dağı’nın 17 katı kadar yüksek olur.

Birleşmiş Milletler Üniversitesi, 2017 yılına gelindiğinde e-atıkların dünyada en hızlı büyüyen atık akışı haline geldiğini belirledi.

2022 yılında e-atık miktarı 2016’ya göre %33 artışla 59,4 milyon tona ulaştı.

E-atık akışı günümüzde de artmayı sürdürüyor.

2016 yılında 44,7 milyon ton e-atık üretildi ve bunun 4500 Eyfel Kulesi’ne eşdeğer olduğu tahmin ediliyor. Eyfel Kulelerini üst üste koysanız sonuç Everest Dağı’nın 17 katı kadar yüksek olur. (KDE tarafından hazırlnan görsel <a href="https://spdx.org/licenses/CC-BY-SA-4.0.html">CC-BY-SA-4.0</a> lisansı altında yayımlanmıştır. Tasarım, Anita Sengupta.) — **Figure :** 2016 yılında 44,7 milyon ton e-atık üretildi ve bunun 4500 Eyfel Kulesi’ne eşdeğer olduğu tahmin ediliyor. Eyfel Kulelerini üst üste koysanız sonuç Everest Dağı’nın 17 katı kadar yüksek olur. (KDE tarafından hazırlnan görsel CC-BY-SA-4.0 lisansı altında yayımlanmıştır. Tasarım, Anita Sengupta.)

Yazılım, sürdürülebilirlik açısından sıklıkla kabul edilmeyen; ancak önemli bir faktördür. Yazılım, bir donanımın enerji tüketimini ve en düşük sistem gereksinimlerini ve bir aygıtın ne kadar süreyle güvenli bir şekilde kullanımda kalabileceğini belirler. Yazılımların beyaz eşyalarda, kahve makinelerinden akıllı telefonlara, trenlerden uçargözlere kadar çalıştığı göz önüne alındığında, yazılımın, çalışan donanımın kullanımda ve çöp sahası dışında tutulmasındaki rolü her geçen gün daha da kritik hale geliyor.

Tüketiciler için çevreye verilen zarar gözden ırak olabileceği gibi akıldan da ırak olabilir. Ancak atmosfere pompalanan CO2’den, kullanım ömrü sonunda atılan aygıtlarımızın toplandığı çöplüklere ve bunların etrafındaki hava, toprak ve sulara (insanlar ve hayvanlardan bahsetmeye bile gerek yok) kadar çevre, bunun etkilerini kaydediyor.

Genç bir adam, Agbogbloshie, Gana’da bakırı geri kazanmak için elektrik kablolarını yakarken, başka bir metal hurda işçisi yakılacak daha fazla kabloyla geliyor. “Uluslararası Kanser Dergisi”nde 2018 yılında yayınlanan bir makale, e-atık yanma bölgelerine yakınlık ile çocukluk çağı lenfoması arasında bir <a href="https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ijc.31902">korelasyon</a> olduğunu bildirmektedir. (Görsel: Muntaka Chasant’a aittir, CC-BY-SA-4.0 lisansı altında yayınlanmıştır.) — **Figure :** Genç bir adam, Agbogbloshie, Gana’da bakırı geri kazanmak için elektrik kablolarını yakarken, başka bir metal hurda işçisi yakılacak daha fazla kabloyla geliyor. “Uluslararası Kanser Dergisi”nde 2018 yılında yayınlanan bir makale, e-atık yanma bölgelerine yakınlık ile çocukluk çağı lenfoması arasında bir korelasyon olduğunu bildirmektedir. (Görsel: Muntaka Chasant’a aittir, CC-BY-SA-4.0 lisansı altında yayınlanmıştır.)

E-atıkların neden olduğu çevresel ve sosyal zararlar göz önüne alındığında, özellikle de e-atıkların kullanım ömründen nedeniyle gerekenden daha erken üretildiği göz önüne alındığında, bu durum özellikle yıkıcıdır. Bir aygıtın üretimi ve nakliyesi, kullanım ömrü boyunca karbon ayak izinin %50–80’inden fazlasını oluşturur. Bir Alman Çevre Raporu, yeni üretilen aygıtlardaki verimlilik kazanımlarının satın alımlarını haklı çıkarması için 30 yıldan fazla bir süre bilgisayar kullanmanız gerekeceğini öngörüyor.

Dahası, nadir toprak metallerinin üretim sırasında çıkarılması, bol miktarda enerji tüketiyor ve genellikle Küresel Güney’de, sefil sosyal koşullar altında gerçekleşiyor. Aygıtlar imha edilmek üzere genellikle kullanım ömrü sonu işlemleri için Küresel Güney’e gönderiliyor; burada zehirli atık olarak çevreyi kirletiyorlar ve işçilerin sağlığına büyük zararlar veriyor ve hatta ölümlere neden oluyorlar.

Apple’ın karbon ayak izi. Apple’ın “Environmental Responsibility Report: 2019 Progress Report, covering fiscal year 2018” (2019) raporundan. (KDE tarafından hazırlanan görsel <a href="https://spdx.org/licenses/CC-BY-SA-4.0.html">CC-BY-SA-4.0</a> lisansı altında yayımlanmıştır. Tasarım, Anita Sengupta.) — **Figure :** Apple’ın karbon ayak izi. Apple’ın “Environmental Responsibility Report: 2019 Progress Report, covering fiscal year 2018” (2019) raporundan. (KDE tarafından hazırlanan görsel CC-BY-SA-4.0 lisansı altında yayımlanmıştır. Tasarım, Anita Sengupta.)

Tüketicilere istediklerini vermek

Küresel olarak, çevreye zarar konusuna ve sürdürülebilir ürünlere olan ilgi 2015’ten 2021’e kadar istikrarlı bir şekilde artıyor. Avrupa’da 2020 Eurobarometer anketi, tüketicilerin %50’sinin yeni aygıt satın almalarının iki nedeninin başarım sorunları ve çalışmayan yazılımlar olduğunu belirttiğini ortaya çıkardı. 10 tüketiciden biri üreticilerin sayısal aygıtların onarımını kolaylaştırması gerektiğine inanıyor.

Özgür Yazılım, tüketicilere halihazırda istediklerini veriyor; ancak çoğu kimse bunu henüz bilmiyor. Koddaki saydamlık, çok daha eski aygıtlarda bile hafif, yüksek başarımlı yazılımları olanaklı kılarken kullanıcı özerkliği, uygulamalar çalışmayı durdurduğunda bile onarım hakkını sağlar.

Figure : KDE’nin popüler çok platformlu PDF okuyucusu ve belge görüntüleyicisi Okular, 2022 yılında Mavi Melek etiketini kazandı. (Görsel KDE tarafından hazırlanıp CC-BY-4.0 lisansı altında yayımlanmıştır.)

Aslına bakılırsa, masaüstü yazılımlara yönelik Mavi Melek kriterleri, sürdürülebilir yazılım tasarımında saydamlığın ve kullanıcı özerkliğinin kritik rolünün tanınmasında ön plandadır. 2021–2023 yılları arasında KDE Eko projesi “Blauer Engel Für FOSS” (BE4FOSS), geliştirici topluluklar arasında Mavi Melek eko etiketi hakkında bilgi toplama ve yayma amacını taşıyordu. 2022’de KDE’nin popüler PDF ve belge görüntüleyicisi Okular, Mavi Melek çevre sertifikalı ilk yazılım oldu! BE4FOSS projesi, buradan okuyabileceğiniz “Mavi Melek Kriterlerini Özgür Yazılıma Uygulamak” KDE Eko el kitabıyla sonuçlandı. KDE’nin Sürdürülebilir Yazılım hedefi, KDE’nin KEcoLab’ında yazılımın enerji tüketimini ölçmek için KdeEcoTest ve Selenium AT-SPI gibi öykünme araçları geliştirerek bu çalışmayı sürdürdü.

Artık başardıklarımızı alıp doğrudan çevreci tüketicilere sunmak istiyoruz.

“Yeşili Seç” projesi, eğitim kampanyaları ve çalıştaylar aracılığıyla, donanımı Özgür Yazılım ile birlikte kullanımda tutarak e-atıklarla mücadele etmeyi amaçlıyor. Yazılım kaynaklı e-atık sorunu giderek artan sayıda sayısal aygıtı ilgilendiriyor olsa da odak noktası masaüstü bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar ve akıllı telefonlar ve tabletler olacak. Adil ticaret, organik ve zanaat pazarlarının yanı sıra Berlin’deki Umweltfestival gibi sürdürülebilirlik festivallerinde bilgi standları kurmayı planlıyoruz. Tüketicilere broşürler dağıtacağız ve yalnızca kullanılabilir olmakla kalmayıp aynı zamanda Özgür Yazılım topluluklarına ilham veren yorulmak bilmeyen çalışmaları sayesinde kullanımı keyifli olan, satıcıların terk ettiği aygıtların tanıtımını yapacağız. Kurulum çalıştayları, kullanıcılara aygıtlarını istedikleri süre boyunca kullanımda tutabilmeleri için bilgi birikimi sağlayacaktır.

Tüketicilerin güvenli ve son teknoloji ürünü yazılımlara sahip olmak için yeni bir bilgisayara gereksinimleri yok; yalnızca doğru yazılıma gereksinimleri var. Özgür Yazılım tüketicilere bugün istediklerini halihazırda veriyor ve biz de onların bunu bilmesini sağlamak için çok çalışacağız.

Bize katılmaya hazır mısınız?

Tüketiciler sürdürülebilir ve onarılabilir sayısal aygıtlar istiyor. Kullanıcılara aygıtlarını kullanımda ve çöp sahası dışında tutacak yazılımı sağlamanın Özgür Yazılım ürünlerine olan talebi artıracağına ve uzun vadeli donanım kullanımına olanak sağlayacağına inanıyoruz.

Özgür Yazılım ile e-atıklarla mücadele için bu harekette bize katılmak ister misiniz? Katılmak için iletişim bilgilerimize bakın.

“Yeşili Seç” kampanyasını dünyanın her yerindeki kasaba ve şehirlere taşıyacak; yüksek çapta erişim için ilgi çekici kılavuzlar ve güzel materyaller tasarlayacak; dergi ve gazetelerde projeyi haber yapacak sizin gibi gönüllülere gereksinimimiz var. Topluluğunuza sürdürülebilir yazılımlar getirmek için birlikte çalışalım!

Belki KdeEcoTest ve Selenium AT-SPI gibi ölçüm araçlarının geliştirilmesine katkıda bulunmak veya KEcoLab otomasyonunu iyileştirmek ilginizi çekiyor? Veya yazılım uygulamanızın enerji tüketimini ölçmek için bu tür araçları mı kullanıyorsunuz? Enerji saydamlığını Özgür Yazılım geliştirmenin bir parçası haline getirmek için bugün işbirliği yapalım!

Olur ya belki donanımların daha uzun süre kullanılmasını sağlayacak bir Özgür Yazılım projesine etkin olarak katkıda bulunuyorsunuzdur. Lütfen iletişime geçin! Yaptığınız harika işleri doğrudan tüketicilere tanıtmak istiyoruz.

Yeni fikirler memnuniyetle karşılanacaktır. Projenin bir kısmı, sizin gibi insanların ne işe yaradığını ve katılımının bu projeyi başarıya taşıyacağını bulmak olacak. Bize katılmanızı çok isteriz. Daha fazla bilgi için: https://eco.kde.org/get-involved/

Not: Bu gönderi 17 June 2024 tarihinde güncellendi.

Fonlanma Bildirimi

Bu proje, Federal Çevre Ajansı ve Federal Çevre, Doğa Koruma, Nükleer Güvenlik ve Tüketicinin Korunması Bakanlığı tarafından fonlanmaktadır (BMUV¹). Fonlar, Alman Federal Meclisinin kararıyla kullanıma sunulur.

Bu yayımın içeriğinden yayımcı sorumludur.

Yazı, Joseph P. De Veaugh-Geiss tarafından CC-BY-SA-4.0 lisansı altında katkıda bulunuldu.