İlk Çevre Sertifikalı Bilgisayar Programı: KDE’nin Popüler PDF Okuyucusu Okular

KDE’nin popüler çok platformlu PDF okuyucusu ve çok amaçlı belge görüntüleyicisi Okular, yazılım eko sertifikası için son ödül kriterlerinde de yansıtıldığı gibi, sürdürülebilir yazılım tasarımıyla resmi olarak tanınmıştır. Şubat 2022’de Okular, Alman hükümeti tarafından verilen resmi çevre etiketi olan Mavi Melek eko etiketiyle ödüllendirildi. 1978 yılında ilk olarak verilen Mavi Melek, dünyanın en eski yerleşik çevre etiketidir ve Okular, mührü ile sertifikalandırılan ilk yazılım ürünüdür. Üstelik Okular, Global Ecolabelling Network’ün 30 kuruluşu içinde ilk ️eko sertifikalı bilgisayar programıdır! Mavi Melek’in da üyesi olduğu bu ağ, 50’den fazla ülkeyi temsil ediyor.

KDE, Özgür Yazılım geliştirmeye kendini adamış yazılım mühendisleri, sanatçılar, yazarlar, çevirmenler ve yaratıcılardan oluşan dünya çapında bir topluluktur. KDE’nin uzun süredir süren misyonu ve yol gösterici vizyonunun yanı sıra topluluk üyelerinin yetenek ve kabiliyetleri ile KDE’nin, sürdürülebilir yazılım konusundaki tartışmayı yönlendirmede bir grup kişi ve kuruluş arasında öncü olması sürpriz değildir. Bu grup, Mavi Melek’in kendisini ve arkasındaki araştırmacıları, Özgür Yazılım Vakfı Avrupa gibi destekçileri, diğer Özgür Yazılım projelerini ve sayıları giderek artan diğerlerini içermektedir. Şimdi, ilk çevre sertifikalı yazılım ürünüyle KDE topluluğu, bu başarıyı daha geniş Özgür Yazılım topluluğuyla ve araştırmacıların Okular ve diğer KDE yazılımlarının özkaynak ve enerji tüketimini ölçtüğü Umwelt Kampüsü Birkenfeld’deki bilgisayar bilimleri bölümüyle birlikte kutluyor.

KDE 1996 yılında kuruldu ve Plasma masaüstü ortamı da içerilmek üzere çok sayıda Özgür ve Açık Kaynaklı Yazılım ürününe sahiptir; ressamlara ve grafik sanatçılarına yönelik tasarım uygulaması Krita; GCompris’in çocuklara yönelik eğitim faaliyetleri paketi; profesyonel bir video düzenleme yazılımı ürünü olan Kdenlive; ve tabii ki PDF’ler, çizgi romanlar, bilimsel ve akademik makaleler ve teknik çizimler de dahil olmak üzere her türlü belgeyi görüntülemenizi sağlayan önemli bir bilgisayar programı olan Okular. Okular ayrıca sayısal imzaları denetlemenize ve belgeleri kendinizin imzalamanıza, ayrıca doğrudan belgeye gömülü açıklamalı metin ve yorumlar eklemenize olanak tanır.

Kaynak ve enerji verimliliğinde saydamlığa, donanım işletim ömrüne ve kullanıcı özerkliğine odaklanan yazılıma yönelik Mavi Melek ödül kriterleri, yazılım sürdürülebilirliği üzerine bir tartışma başlatmak ve bu alandaki gelişmeyi ileriye taşımak için mükemmel bir başvuru noktası sağlıyor. Böylece, 2021’de KDE, KDE’yi ve Özgür Yazılım’ı sürdürülebilir yazılım tasarımında ön sıralara koymayı amaçlayan bir proje olan KDE Eko’yu başlattı. Sürdürülebilirlik, Özgür ve Açık Kaynak Yazılım (FOSS) için yeni bir hedef değildir. Dört özgürlük, Özgür Yazılım’ı her zaman sürdürülebilir yazılım tasarımının ön saflarına yerleştirmiştir. Yeni olan ise FOSS değerlerinin artık ödül kriterlerini geliştiren Alman Çevre Ajansı (Umweltbundesamt) gibi kuruluşlar tarafından sürdürülebilirlikle doğrudan ilişkili olduğunun kabul edilmesidir.

Mavi Melek, kağıt ürünlerinden yapı malzemelerine ve yazıcılara kadar çeşitli ürün ve hizmetlere verilmektedir. 2020 yılında Alman Çevre Ajansı, ödül kriterlerini yazılım ürünlerini de kapsayacak şekilde genişletti; bu, çevre sertifikaları dünyasında saydamlığı ve kullanıcı özerkliğini sürdürülebilirlikle ilişkilendiren ilk örnek oldu. Ekolojik etiketi alabilmek için bir yazılım ürününün, ürünün yaşam döngüsü boyunca çevre için kritik olduğu düşünülen katı gereksinimlerin bir listesini karşıladığını göstermesi gerekir. Bunlar arasında, yazılımı kullanırken enerji tüketiminde şeffaflık sağlanması (örneğin Okular durumunda, bir PDF’yi okurken veya PDF’ye açıklama eklerken) ve uygulamayı en az beş yıllık donanım üzerinde çalıştırabilme yeteneği yer alıyor. Mavi Melek ödül kriterleri ayrıca yazılımın çevresel etkisini azaltan kullanıcı özerkliği gereksinimlerinin bir listesini de içerir.

Bu kriterlerin tümü KDE’nin değerlerini ve daha büyük FOSS hareketinin değerlerini kusursuz bir şekilde yansıtıyor. Ücretsiz ve Açık Kaynaklı Yazılım ile saydamlık garanti edilir ve satıcılar veya hizmet sağlayıcılar tarafından geri çekilmek yerine denetim kullanıcılara devredilir. Bu, kullanıcıların kullandıkları yazılımdan ve çoğunlukla gözden kaçırılan donanımdan ne istediklerine karar vermelerine olanak tanır. Örneğin kullanıcılar, yalnızca gereksinim duydukları şeyi kurabilecekleri, ne daha fazlasını ne daha azını kurabilecekleri için işlevsellikte hiçbir kayıp olmadan programlarının enerji tüketimini azaltabilirler ve arka planda gereksiz süreçleri çalıştırıp özkaynak tüketimini artıracak reklam ve veri madenciliği seçeneklerinden kaçının. FOSS geliştiricilerine gelince, genellikle endüstrinin eskimeye istekli olacağı donanımları desteklemeyi sürdürüyorlar ve kullanıcılara, aksi takdirde e-atık olarak atılacak ve çöp sahalarını kirletecek aygıtlar için güncel ve güvenli yazılımlar sağlıyorlar. Kısacası, Özgür Yazılım lisansının garanti ettiği kullanıcı özgürlükleri ve saydamlığının bir sonucu olarak, kullanıcılar ve topluluklar, yazılımlarının özkaynak tüketimini belirleyen faktörleri etkileyebilirler!

GPLv2+ lisansı altında yayımlanan Okular, Ücretsiz ve Açık Kaynaklı bir yazılımdır ve Mavi Melek onay mührünü almak için gerekli kullanıcı özerkliği kriterlerinin çoğunu zaten karşılamaktadır. Okular’ın tüm Mavi Melek kriterlerine tam uyumlu hale getirilmesi ve enerji ve özkaynak tüketiminde saydamlık sağlaması, aygıtların potansiyel donanım çalışma ömrünü uzatması ve kullanıcı özerkliğine olanak tanıması konusunda resmi olarak tanınması için daha fazla çalışma yapıldı.

KDE ve Özgür Yazılım topluluğu, hepimiz için çevre dostu yazılımlar ürettikleri için Okular geliştiricilerine yürekten teşekkür ediyor!

Okular; Linux, Windows, Android ve Plasma Cep üzerinde çalışır ve tüm GNU/Linux dağıtımları için Flathub’dan ve Snap Store’dan, Android için KDE F-Droid sürüm deposundan ve Microsoft Store aracılığıyla bağımsız bir paket olarak indirilebilir. FOSS olan kaynak kodu, herkesin kullanması, çalışması, paylaşması ve geliştirmesi için Okular’ın GitLab deposunda bulunur.

Günümüzde sürdürülebilirliğin bütünsel olarak ele alınması gerekiyor: Yazılımda özgürlük ve açıklık, kullanıcı özerkliği ve kişinin sayısal yaşamı üzerindeki denetimi ve sayısal altyapımızın özkaynak tüketiminde saydamlık bunların bir parçasıdır. KDE Eko’da bize katılın. Sayısal sürdürülebilirliği ve özkaynaklar açısından verimli Özgür ve Açık Kaynaklı Yazılım’ları geleceğimizin bir parçası yapalım, böylece bu ve gelecek nesillere karşı sorumluluğumuzu yerine getirelim!

Yazı, Joseph P. De Veaugh-Geiss tarafından CC-BY-4.0 lisansı altında katkıda bulunuldu.